Cukier to słowo, które od kilku miesięcy bardzo często pada z ust Polaków. Chociaż w głównej mierze chodzi o brak dostępności tego towaru na sklepowych półkach, warto cukier poddać nieco głębszej analizie! Z jednej strony mówi się, że cukier krzepi, z drugiej jednak od wielu lat toczy się dyskusja na temat jego negatywnego wpływu na zdrowie. Czy faktycznie zamienniki cukru to lepszy wybór? Czy są one bezpieczne dla naszego zdrowia?

Jeszcze do niedawna spora część informacji na temat słodzików stawiała je w negatywnym świetle – „sama chemia”, „trucizna”, nie pomagają w walce z otyłością, a wręcz przyczyniają się do zwiększenia ryzyka rozwoju innych schorzeń. Obecnie sztuczne słodziki odgrywają ogromną rolę w kwestii zdrowotności jedzenia i napojów. Dziś ich dominującą zaletą jest cena, ale także ich potencjał w walce z rosnącym zagrożeniem otyłością i związanymi z tym konsekwencjami dla zdrowia.

Cukier biały – cichy zabójca

W 2021 roku przeciętny Polak zjadł prawie 43 kg cukru! Co ciekawe, na przestrzeni ostatnich dekad spożycie nie maleje i nadal jest na bardzo wysokim poziomie. Czy w ostatnim czasie zastanawiałeś się, dlaczego brakuje cukru? Odpowiedź jest prosta – Polacy jedzą go coraz więcej. Tani cukier znajdziemy niemal w każdym markecie, jednak jego ewentualny brak spowodował cukrową panikę. Niestety nadmierne spożycie jest wyraźnie zauważalne w stanie zdrowia publicznego. Nie napawają optymizmem także wysokie wskaźniki otyłości oraz rozwoju chorób z nią związanych. 

Chociaż większość z nas pojęcie „cukier” kojarzy z produktem używanym do słodzenia, w rzeczywistości jednak cukry to węglowodany, które są głównym źródłem energii dla całego organizmu. Do cukrów złożonych zalicza się np. skrobia zawarta w ziemniakach, produktach zbożowych i warzywach okopowych. Oznacza to, że cukier dostarczamy do naszego organizmu wraz z innymi produktami, biały kryształ to dodatek, który uzupełnia „cukrową” dietę Polaka.

Czy słodziki są zdrowe?

Temat słodzików wywołuje wiele kontrowersji. Należy zaznaczyć jednak, że w większości wypadków będą stanowiły one lepszy wybór niż tradycyjny cukier. Dlaczego biały cukier jest niezdrowy? Bo uzależnia. Słodki smak działa na mózg równie silnie, jak narkotyki czy nikotyna. Pobudza go do wytwarzania substancji poprawiających natychmiastowo samopoczucie, dlatego tak trudno go ograniczyć. 

Słodziki nie pozostają obojętne dla naszego organizmu, jednak nie ma wystarczających dowodów potwierdzających zwiększenie ryzyka chorób (m.in. nowotworów, chorób tarczycy) przez spożywanie substancji intensywnie słodzących. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) stwierdził, że są bezpieczne do spożycia, a podczas rejestrowania substancji słodzącej jako dodatku do żywności wyznaczane jest jej dopuszczalne dzienne spożycie.

Najbardziej popularne słodziki

W procesach wytwarzania żywności stosuje się trzy rodzaje zamienników cukru – naturalne, syntetyczne oraz półsyntetyczne (tzw. poliole). Te pierwsze są wytwarzane w wyniku reakcji chemicznych, z kolei drugie pochodzą ze źródeł naturalnie występujących w przyrodzie.

Do syntetycznych zamienników cukru można zaliczyć:

  • aspartam (E951),
  • acesulfam K (E950),
  • sacharynę (E954),
  • sukralozę (E955).

Wśród naturalnych substytutów cukru spożywczego najczęściej wymienia się:

  • stewię (E960) – pochodzi z rośliny o tej samej nazwie. Charakteryzuje się mentolowym oraz gorzkawym posmakiem z cechami orzeźwiającymi. Jako dodatek do żywności pełnią funkcję słodzącą, a także charakteryzują się działaniem bakteriostatycznym. Jest więc dobrą alternatywą dla cukru u osób chorujących na cukrzycę i nadciśnienie tętnicze, ponieważ powoduje efekt hipotensyjny, skutkujący zmniejszeniem objętości krwi krążącej. 
  • erytrytol (E968) – powstaje wskutek fermentacji glukozy przez drożdże. Jest również nazywany erytrolem i praktycznie nie dostarcza kilokalorii. Erytrol sprzyja zachowaniu zdrowych zębów, nie podnosi poziomu glukozy i insuliny, jest więc dobrym wyborem dla diabetyków.
  • ksylitol (E967) – pochodzi z kory brzozowej. W porównaniu do innych węglowodanów ma niski indeks glikemiczny, a przez powolne wchłanianie z jelita i metabolizowanie obniża poziom insuliny we krwi oraz stabilizuje glikemię poposiłkową. Ksylitol – gdzie kupić? Obecnie niemal we wszystkich marketach. Jego zaletą poza ceną i dostępnością jest także wysoka słodkość prawie taka sama jak sacharozy.

Dla większości ludzi substytuty cukru spożywane w umiarze to bezpieczna opcja. W odpowiedniej ilości mogą pomagać w redukcji cukru w diecie, który szkodzi naszemu zdrowiu. Należy jednak pamiętać, żeby stosować je z umiarem – podobnie jak w przypadku zwykłego cukru, różnych naturalnych słodzików czy miodu. U osób wrażliwych, ale także u tych zdrowych przesadna ilość danego składnika może powodować negatywne objawy.