Autorem wpisu jest: Dorota Mrówka

Królewska korona z kiści winogron i złotych kłosów zboża, powieki ze strączków grochu, policzki z jabłek, nos z dorodnej gruszki. Portret króla? Czemu nie?
W taki, dość niezwykły, sposób przedstawił oblicze cesarza Rudlofa II Habsburga jeden z najciekawszych malarzy nowożytnych – Giuseppe Archimboldo. Ten XVI – wieczny artysta, zaliczany do grona włoskich manierystów, nadworny malarz Habsburgów, zajmował się także projektowaniem witraży, organizowaniem cesarskich festynów i uroczystości, był twórcą dekoracji i kostiumów do dworskich przedstawień, wynalazcą szyfrów, zajmował się ponadto inżynierią wodną. Cesarz powierzył mu także opiekę nad swoją słynną galerią osobliwości, w której znajdowały się kolekcje egzotycznych muszli, szkielety nieznanych zwierząt, minerały, wypchane ptaki, koralowce, urządzenia alchemiczne, talizmany i wiele innych, niezwykłych skarbów.

Dla nas najciekawsze są jednak jego obrazy. Szczególnie te, w których wykorzystał do kompozycji owoce, warzywa i inne kulinaria. Takie są właśnie serie „Cztery pory roku", „Cztery żywioły", wspomniany portret cesarza Rudolfa – „Wertumnus" (etruski bóg wegetacji i pan pór roku), „Ogrodnik", „Admirał", „Kucharz" i inne.

Artysta utworzył postaci z różnych obiektów, których dobór był jednak podporządkowany alegorycznemu sensowi obrazu. Dlatego głowa „Wiosny" utworzona jest z kwiatów, „Lato" ze zbóż, owoców i warzyw, symbolizujących jego bogactwo i obfitość, w „Jesieni" znajdziemy dynie, gruszki, jabłka, orzechy, warzywa korzeniowe, a na portret cesarza – Wertumnusa składają się wszelkiego rodzaju płody natury.

W swoich dziełach malarz wykorzystywał tzw. anamorfozę, czyli celową deformację, która wymaga od oglądającego pewnego wysiłku intelektualnego. Jeżeli bowiem patrzymy na obraz ze zbyt małej odłegłosci lub ze złej strony (np. do góry mogami), zamiast portretów widzimy jednynie martwą naturę, miskę wypełnioną warzywami, stertę książek lub bukiety kwiatów.
Obrazy Arcimboldiego powstały nie tylko po to by bawić. Artystyczny „kaprys" zaprasza widza do zabawy, wyrafinowanej gry wymagającej spostrzegawczości, wiedzy i poczucia humoru.
Alegoryczne dzieła mistrza manieryzmu 400 lat później okazały się inspiracją dla innego wielkiego artysty – Salvadora Dali. Za sprawą surrealistów Arcimboldo znowu stał się znany i zajął należne miejsce w historii sztuki.


* Giuseppe Archimboldo żył w latach 1527-1593, urodził się w Mediolanie. W latach 60. XVI wieku przybył do Wiednia na dwór Ferdynanda I, gdzie zajął miejsce portrecisty – Jacoba Seinseneggera. Pozostał na dworze także za panowania Maksymiliana II i Rudolfa II, z którym w 1583 roku przeniósł się do Pragi. Zmarł w rodzinnym Mediolanie.