Autorem wpisu jest: Anna Majewska

Kiedy upieczono pierwszy chleb? Na pewno bardzo dawno temu. Nie ma jednak pewności co do daty – jedni twierdzą, że stało się to 9 tys. lat temu, inni, że od tego momentu upłynęło 6 tys. lat. Bez względu na to, kto ma rację, jedno jest pewne – historia chleba jest prawie tak samo długa, jak historia ludzkości. Pierwszy chleb powstał najprawdopodobniej z nasion dzikich traw, jeszcze na długo zanim zaczęto uprawiać pszenicę.

Początkowo wypiekano go na gorących kamieniach i miał kształt płaskich placków. O ile te pierwsze były dość „prymitywne”, o tyle, jak wskazują na to malowidła na ścianach grobowców w starożytnym Egipcie, około XXV w.p.n.e. pieczenie chleba stało się już pewną sztuką. Rzadkie ciasto, wyrabiane z przesianej pszennej mąki w glinianych misach, wlewano do rozgrzanych w piecu form przypominających odwrócone piramidy. Zaś prawdziwymi smakoszami chleba byli starożytni Grecy – w III w.p.n.e. istniało tam ponad 70 jego rodzajów. Początkowo pieczony był w popiele lub pod przykryciem, później w pierwszym piecu chlebowym – rozgrzanym w środku i otwartym z przodu. Już w V w. p.n.e. Grecy zaopatrywali się w chleb w piekarniach.
Rzymianie dość późno zainteresowali się chlebem – dopiero na przełomie VIII i VII w. p.n.e. Pierwsze rzymskie chleby przypominały raczej papkę z prażonych zbóż. Dopiero z czasem rozpowszechniło się pieczywo wyrabiane przez Greków. W 30 roku p.n.e. w Rzymie znajdowało się ponad 300 piekarni należących do greckich piekarzy.

 

Rodzaje chleba
Dzisiaj trudno wyobrazić sobie posiłek bez pieczywa, tym bardziej, że w sprzedaży jest tak wiele jego rodzajów. Najbardziej popularny to oczywiście biały chleb z mąki pszennej wymieszanej z żytnią w proporcjach 1:1. Poza tym mamy chleby razowe, grahamy, pumpernikle, chleby wiejskie i z rozmaitymi dodatkami.
Pieczywo z przewagą mąki żytniej jest w smaku bardziej pikantne, natomiast to z przewagą mąki pszennej – delikatniejsze i o bardziej neutralnym smaku. Chleb razowy jest nieco kwaskowy, ale z dodatkiem mąki pełnego przemiału ma słodki, korzenny aromat. Graham, który należy do tradycyjnych gatunków chleba, ma delikatny, orzechowy posmak. Pumpernikiel natomiast przyrządzany jest z ciasta, które odstawia się na 24 godziny do specjalnej komory z tzw. zimną parą. Ten ciemnobrązowy chleb ma bardzo specyficzny, słodkawokwaśny smak.
Warto w trym miejscu dodać, że im ciemniejsze pieczywo, tym dłużej zachowuje świeżość, posiada więcej witamin i soli mineralnych.

Symbolika chleba
Ponieważ jest podstawowym elementem jadłospisu niemal wszystkich ludów, stał się symbolem pożywienia w ogóle. Traktowany jako dar boży, chleb darzony jest szczególną czcią – do dzisiaj wiele osób nie wyrzuca pieczywa, a to, które upadnie, podnoszone jest z ziemi z należnym szacunkiem. W wielu rodzinach przed rozkrojeniem bochenka, czyni się nożem na jego skórce znak krzyża. Często także przy okazji rozmaitych uroczystości wita się chlebem i solą zaproszonych gości.
W czasach przedchrześcijańskich był elementem ofiary dla zmarłych, w średniowieczu chleb stanowił ważną część świadczeń w naturze, zastępował pieniądze. Był rytualną nagrodą w ceremoniach inicjacyjnych cechów rzemieślniczych, a przez stulecia służył także jako lekarstwo przyśpieszające gojenie się ran.
W późniejszych czasach grubo ukrojoną pajdę wykorzystywano jako element stołowej zastawy, na której układano kawałki mięs. Kładziono to wszystko na desce, którą ustawiało się między siedzącymi obok siebie osobami. W ten sposób każda z nich mogła odciąć kawałek dla siebie. Od tego wzięło się słowo kompania – z francuskiego com-pain, co w dosłownym znaczeniu oznacza: razem-chleb.

Opr. na podst. „Historii naturalnej i moralnej jedzenia” Maguelonne Toussant-Samat, Wydawnictwo Larousse, przekład: Anna Bożena Matusiak, Maria Ochab, polska edycja: Wydawnictwo WAB, Warszawa 2002