Autorem wpisu jest: Marek Wyciślok
Etykieta to nie tylko nazwa browaru, ale przede wszystkim bezcenne źródło informacji o rodzaju, pochodzeniu i mocy piwa. Jednak informacje te bardzo różnią się od siebie w poszczególnych krajach, gdyż przepisy regulujące tę branżę nie są pod tym względem ujednolicone. Na przykład Browary Belgijskie nie mają w obowiązku podawania miejsca produkcji, toteż wyroby niektórych browarów mają na etykiecie tylko nazwę handlową. Za to w takich krajach, jak Niemcy czy Francja, określenie miejsca produkcji to wymóg prawny, choć bywa , że jest ograniczony tylko do kodu pocztowego.
Dla wielu piwoszy najważniejszą informacją na etykiecie jest moc piwa. Najczęściej wyraża się ona w procentach objętościowych alkoholu (% vol.), co odpowiada stopniom stosowanym wobec innych napojów alkoholowych. Spotyka się także inne systemy oznaczania zawartości alkoholu, na przykład w Stanach Zjednoczonych Ameryki podaje się na etykiecie procent wagowy alkoholu w piwie, co daje wartości znacznie niższe, w porównaniu z procentami objętościowymi. Z kolei w Wielkiej Brytanii niektóre browary informują o rzeczywistej gęstości brzeczki podstawowej (jeden z etapów powstawania piwa), w której zostało wyprodukowane piwo – dla piw bardzo lekkich jest to wartość wynosi 1,030, dla „stout" czy „barley wine” – 1,100. Gęstość brzeczki można także wyrażać w stopniach Ballinga lub Plato, co odpowiada procentowej zawartości ekstraktu. Przeciętny europejski pils zawiera 4,6-5,6% objętościowych lub 3,7-4,3% wagowych alkoholu, przy gęstości brzeczki podstawowej od 1,044 do 1,050, czyli od 11 do 12° Plato.
Ale to dopiero początek przygody z etykietą. Czytając zagraniczną etykietę można tam znaleźć pewną liczbę terminów i określeń dotyczących gatunków piwa specyficznych dla danego kraju, regionu lub miejscowości. Często zauważymy również określenia , których znaczenia są dla nas niezrozumiałe, a mówią nam bardzo dużo o trunku.
Oto niektóre z nich:
Abbaye (klasztorne) – belgijskie piwo górnej fermentacji o dość dużej gęstości i mocy, często fermentowane wtórnie w butelce. Może być jasne, bursztynowe lub ciemne.
Ale – określenie odnoszące się do piwa brytyjskiego produkowanego przy pomocy drożdży fermentacji górnej, co zazwyczaj daje mu wyraźny owocowy smak. Jest to piwo o średniej mocy, zależnie od rodzaju jest bursztynowe, jasne lub ciemne.
All barley – produkowane najczęściej ze słodu jęczmiennego, bez dodatku innych zbóż lub cukrów.
All malt – produkowane tylko ze słodów zbożowych bez udziału kukurydzy, ryżu lub cukrów.
Alt bier – niemieckie określenie piwa górnej fermentacji, klasyczne odmiany tego piwa o miedzianej barwie, zacieranego wyłącznie ze słodu jęczmiennego z użyciem jednokomórkowych kultur drożdży i leżakującego w niskich temperaturach.
Barley wine (dosłownie: wino z jęczmienia) – odnosi się w Wielkiej Brytanii do najmocniejszych „ales".
Bitter – angielski termin oznaczający mocno chmielone piwo typu "ale", najczęściej beczkowe. Chociaż odmiany tego piwa różnią się znacznie między sobą, nazwa sugeruje głęboki posmak goryczki chmielowej. Podstawowe piwa typu bitter mają około 3,75 do 4% alkoholu. Jest najbardziej popularny w Anglii, konsumowany przede wszystkim w pubach, barwy bursztynowej.
Blanche (białe) – piwo belgijskie ze słodu pszennego, często aromatyzowane przyprawami korzennymi. Niefiltrowane, wyróżnia się brakiem klarowności i lekko kwaskowym smakiem.
Bock – (po polsku: "koźlak") niemiecka nazwa mocnego piwa, jeśli na etykiecie nie jest zaznaczone inaczej, nazwa wskazuje na jęczmienne piwo fermentacji dolnej. W Niemczech "bock" posiada najczęściej więcej niż 6,25% obj. alkoholu i może być złociste, brązowe lub ciemnobrązowe. Jeszcze mocniejszy (podwójny) gatunek to Doppelbock; wyroby markowe często mają końcówkę ,,-ator". Nie mylić z terminem „bock" stosowanym we Francji dla określenia piw lekkich (poniżej 3,5°) oraz małej (125 ml) szklaneczki barowej. Piwa "bock" podaje się zazwyczaj jesienią oraz na przełomie zimy i wiosny.
Chmiel – dwupienna roślina wieloletnia zbierana w okresie dojrzałości, kiedy listki szyszek są jeszcze zwarte i szczelnie zamknięte. Chmiel nadaje piwu specyficzny, lekko goryczkowy smak i aromat oraz pozwala uzyskać piękną i stabilną pianę.
Cream Ale – amerykańskie określenie sugerujące bardzo jasne łagodne piwo typu "ale", które mogło zostać zmieszane z piwem "lager".
Dolna fermentacja – drożdże przy tym typie fermentacji po odfermentowaniu opadają na dno fermentatora. Cały proces przebiega w niskiej temperaturze (około 5 do 10° C), która jest korzystna dla przekształcenia się cukrów w alkohol oraz dla stabilizacji piwa i wytworzenia się bukietu zapachowego właściwego dla rodzaju i gatunku danego piwa.
Doppelbock – (koźlak dubeltowy) podwójny "bock", niemiecki bardzo mocne piwo odmiany fermentacji dolnej, brązowe lub ciemnobrązowe. Około 7,5% obj. lub mocniejsze. Jest to sezonowa specjalność południowa, warzona w marcu lub kwietniu.
Draft beer in a can – piwo w puszcze z dodatkiem azotu, który wzmaga pienistość trunku.
Drożdże piwowarskie – drobnoustroje rozmnażające się przez pączkowanie. W piwowarstwie stosuje się dwa rodzaje drożdży: dolnej i górnej fermentacji.
Dry beer – ma przeciętną zawartość alkoholu i kalorii, znane jest z tego, że jego smak jest słaby i nie pozostawia żadnego posmaku. Ten rodzaj odniósł wielki sukcesie marketingowym w Japonii, nazwa ta następnie przyjęła się w Stanach Zjednoczonych; amerykańskie "dry beer" ma przeciętną zawartość alkoholu i kalorii.
Eisbock – ekstra mocne piwo typu "bock" którego moc wzrosła dzięki procesowi mrożenia. Ponieważ woda zamarza szybciej niż alkohol, usunięcie lodu powoduje wzrost zawartości alkoholu.
Ekstrakt – wszystko to, co możemy znaleźć w piwie oprócz wody.
Faro – odmiana brukselska piwa dosłodzonego syropem.
Fermentacja – proces prowadzony jest w kadziach otwartych lub zamkniętych, w warunkach zapewniających całkowitą czystość mikrobiologiczną, proces ten prowadzi do zamiany cukrów prostych w alkohol. Sposób fermentacji zależy od typu i asortymentu piwa, po fermentacji piwo przekazuje się do leżakowania.
Festbier – różne piwa niemieckie produkowane z myślą o świętach ludowych. Odmiany te różnią się między sobą, ale ich moc przekracza przeciętną, często około 5,5 do 6% objętości.
Garde (leżakowanie) – informacja, że dany gatunek leżakował dłużej niż inne, często w specjalnych warunkach. Termin odnosi się w szczególności do wyrobów z francuskiej części Flandrii.
Gueuze – piwo belgijskie otrzymywane przez zmieszanie starych i młodych „lambików", rozlewane do butelek typu szampańskiego.
Górna fermentacja – drożdże w fazie burzliwej fermentacji są utrzymywane w górnej warstwie brzeczki, znajduje zastosowanie głownie przy produkcji piwa ze słodu pszennego.
Hell – niemieckie określenie zwykłych piw jasnych dolnej fermentacji (jest to określenie popularnego piwa o złocistym kolorze) w odróżnieniu od ciemniejszych gatunków monachijskich.
Kallebier – niemieckie określenie wskazujące na niefiltrowany "lager", przeważnie z dużą zawartością chmielu i słabo nasycony dwutlenkiem węgla.
Kriek – belgijskie piwo typu „lambic", w którym przez kilka miesięcy macerowano wiśnie. Powodzenie „krieku" pociągnęło za sobą rozwój piw owocowych: o smaku malin („frambozen"), czarnej porzeczki, mirabelki, a nawet bananów.
Kruidenbier – holenderskie określenie piwa z przyprawami.
Lager – termin pochodzący z niemieckiego (dosłownie: piwnica lub skład), właściwie synonim pilsa, dotyczy piw dolnej fermentacji leżakowanych w niskich temperaturach. Dziś to najpopularniejszy gatunek na świecie, najczęściej jasny, ale zdarzają się odmiany ciemne. Termin także może oznaczać zwykle piwo najczęściej podawane w danej piwiarni.
Lambic – piwo belgijskie ze słodu jęczmiennego oraz pszenicy, powstające w wyniku fermentacji spontanicznej. Aromatyzowane szczególnym rodzajem chmielu („suranne"), dojrzewa w beczkach rok lub dwa lata. Naturalny „lambic", specjalność regionu brukselskiego, dostępny jest tylko w nielicznych lokalach. Mieszanina różnych wiekiem wyrobów daje „gueuze", a z dodatkiem cukru – „faro".
Lie (osad) – piwo z osadem drożdży na dnie butelki, w której odbywała się jego wtórna fermentacja. Wyroby takie spotyka się w Belgii.
Leżakowanie – proces w czasie którego piwo klaruje się, co powodowane jest osadzaniem się na dnie tanku drożdży. Po zakończeniu procesu piwo jest odfiltrowywane.
Light Ale – angielski termin opisujący butelkowy odpowiednik typowego piwa "bitter". W Szkocji określenie "light" wskazuje na piwo beczkowe o najniższej zawartości ekstraktu (zwykle o ciemnym kolorze).
Light Beer – amerykańska odmiana niskokalorycznego piwa, lekkiego w smaku, przypominającego "pilsner". Niskokaloryczne i niskoprocentowe. W niektórych krajach nazwa "light" oznacza niższą zawartość alkoholu, niż w przeciętnym piwie.
Luxe – termin administracyjny stosowany we Francji dla piw o mocy 4-5°. Nie określa jakości piwa.
Mailbock – piwo typu "bock" bardzo wysokiej jakości. Przeważnie jasne. Spożywane jest w Anglii pod koniec kwietnia lub na początku maja na cześć wiosny.
Malt liquor – piwo o małej zawartości słodu i chmielu; z pewnością nie ma mocy alkoholu destylowanego, lecz jest zazwyczaj najmocniejszym piwem wytwarzanym przez amerykańskich browarników.
Mild – angielskie określenie wskazujące lekko tylko chmielone piwo typu "ale". Niektóre piwa typu "mild" mają miedziany kolor, lecz większość jest ciemnobrązowa. Piwa te zostały stworzone do picia w dużych ilościach dla robotników fizycznych. Mają około 3% obj. I stosunkowo dużą zawartość ekstraktu.
Oscura – czyli "ciemne", hiszpańskie słowo występujące na niektórych meksykańskich etykietach.
Pale ale – piwo koloru jasnego brązu lub miedzi w przeciwieństwie do ciemnobrązowego "ale"
Pasteryzacja – to sposób zabezpieczania piwa przed zbyt szybkim psuciem się, polega na ogrzewaniu produktu do temperatury, w której następuje zniszczenie drobnoustrojów.
Pils – nazwa wywodząca się od czeskiego miasta Pilzno, skąd pochodzą pierwsze jasne piwa dolnej fermentacji. Synonim „lageru", odnoszący się obecnie do wszystkich tego typu piw jasnych. Terminem Pilsener lub Pilsner określa się w Niemczech takie same gatunki, ale mocno chmielone. Klasyczne piwo "pilsener" charakteryzuje się kwiatowym aromatem i wytrawnym posmakiem.
Porter – piwo brytyjskie górnej fermentacji, bardzo ciemne, gorzkie i mocno chmielone, produkowane głównie w Londynie w XIX wieku. Po okresie zapomnienia odradza się dzięki minibrowarom. W Polsce nazwa ciemnego piwa dolnej fermentacji o dużej – 9% – zawartości alkoholu i aromatu chmielowego. Nazwa pochodzi od słowa porters "tragarze", wśród których piwo zdobyło początkowo największą popularność.
Premium – w Stanach Zjednoczonych nazwa odnosząca się do wysokogatunkowego piwa „lager", o większej gęstości i trochę ciemniejszej barwie. Termin przydatny głównie w handlu i reklamie dla wyróżnienia tego wyrobu na tle lżejszych i bardziej pospolitych.
Pur Malt (czysty słód) – we Francji określenie piwa wytwarzanego ze słodu jęczmiennego bez takich dodatków, jak kukurydza, ryż czy syrop skrobiowy, używanych zwykle w przypadku piw dolnej fermentacji.
Reinheitsgebot – niemieckie prawo czystości piwa. Zgodnie z nim piwo wolno produkować wyłącznie z czterech składników: chmielu, słodu, drożdży i wody. Piwa niemieckie z tego powodu to gatunkowa klasyka. Między innymi dlatego cieszą się tak dobrą renomą na całym świecie.
Sans Alcool (ALKOHOLFREI w Niemczech) – nazwa piw zawierających mniej niż 1% alkoholu. W Polsce 1,2%. Piwa bezalkoholowe mogą być jasne lub ciemne.
Saison – sezonowe, letnie piwo warzone w Belgii. Bardzo odświeżające, lekko kwaśne piwo górnej fermentacji. Czasami z dodatkiem kwiatów chmielu przed dojrzewaniem i często dojrzewające w butelkach.
Słód – to skiełkowane i następnie wysuszone ziarno jęczmienia lub pszenicy. Znanych jest około 20 różnych typów słodu różniących się smakiem, wyglądem zewnętrznym i składem chemicznym.
Słód barwiący – jest brązowy lub ciemnobrązowy. Ma silny zapach podobny do zapachu kawy zbożowej, jest stosowany w produkcji piwa ciemnego.
Słód karmelowy – może być bardzo jasny i ciemny; słód karmelowy jasny ma barwę żółtą do jasnobrązowej, natomiast ciemny – jednolicie brązową. Dzięki dużej zawartości cukrów skarmelizowanych słód nadaje piwu specyficzny smak.
Słód pilzneński – jest to słód jasny i stosowany wyłącznie do produkcji piwa jasnego. Ma on lekko aromatyczny zapach i słodkawy, przyjemny posmak.
Speciale – termin określający we Francji każdy typ piwa o zawartości większej niż 5% alkoholu; w Belgii nie dotyczy pilsów i „gueuze".
Stout – mocne piwo brytyjskie górnej fermentacji, bardzo ciemne i nieprzezroczyste, wytwarzane z dodatkiem mocno palonych słodów. Typ irlandzki jest bardzo wytrawny, gęsty, natomiast angielski ma smak łagodny i zaokrąglony.
Trappiste – piwo belgijskie górnej fermentacji, warzone w klasztorach zakonu trapistów. W Belgii występuje pięć jego odmian, w Holandii – jedna.
Wessie-Weizenbier (białe pszeniczne) – piwo niemieckie ze słodu jęczmiennego i pszenicy. Specjalność całej Bawarii i Badenii, jak również Berlina i Bremy. Od tego typu piw beljgijskich różni się głównie barwą, bardziej złocistą, a czasem wręcz ciemną. Doskonale orzeźwia, przede wszystkim latem.
Etykieta, pomimo zasobu informacji, jest także jednym z najlepszych sposobów na zachowanie piwa w pamięci. Warki dawno już nie ma, a ten kawałek papieru zostaje, ku uciesze już tylko birofilów kolekcjonujących piwne akcesoria. Jak widać piwo nie może istnieć bez etykiety. To jak Oktoberfest bez prawdziwej bawarskiej golonki.
autorem zdjęcia jest Krzysztof Falkus (Senn)
www.dafresh.com/gfoto
